Ödemeler Dünyasının Yeni Gözdesi — “Request to Pay”
Hızlı ödemeler ve elektronik fatura uygulamalarının yaygınlaşması ile birlikte ödemeler dünyasında gündeme gelen konulardan biri de “Request for Payment” ya da “Request to Pay” (RTP). Adından da anlaşılacağı üzere alacaklı tarafın borçluya tasarlanan sistem üzerinden alacağına ilişkin bir “ödeme talebi” mesajı göndermesi esasına dayalı bir mekanizma.
Nedir, Ne değildir ?
Request to Pay bir ödeme yöntemi ya da enstrümanı değildir. Alacaklının, borçludan belirli bir işlem için ödeme talep etmesini sağlayan teknik ve yönetimsel kurallar bütünü olarak tarif edilebilir.
Basit tanımıyla Request to Pay, ödeme aracından tamamen bağımsız olarak alacaklının borçludan alacaklı olduğu miktarı talep edebildiği, borçlunun bu talebi anında görerek ödeme yapma, kısmi ödeme yapma, erteleme, taksitli ödeme gibi sunulan alternatifleri kullanabildiği ödeme yapılması durumunda ödemenin anında gerçekleştiği bir yöntemin devrede olduğu ve bütün bu sistem ve işleyişin standartları belirlenmiş teknik ve operasyonel bir kurgu içerisinde gerçekleştiği altyapı olarak tarif edilebilir.
“Request to Pay” işleyişinde borçlu hesabından paranın alınıp alacaklının hesabına transfer edildiği genel işleyişte kontrol biraz daha borçlu lehine esnetiliyor.
Neden İhtiyaç Var ?
Ürünün çıkış noktası çalışma biçimlerinin değişmesi, pek çok kişinin saat bazlı veya freelance çalışıyor olması nedeniyle gelirlerinin sabit olmayışı ve rutin bir takvime göre gelir elde edemiyor olmaları nedeniyle harcama tarafında kişilere bir esneklik getirme ihtiyacı. Yapılan ödeme isteğine karşılık ödeme yapacak olan tarafın kısmi ödeme yapması, ek süre talep etmesi ödeme talep eden taraf ile diyalog içine girmesi ve bunu standardize edilmiş bir altyapı üzerinden ve fonksiyonlar ile yapabiliyor olması ürünün temel özellikleri.
Teknik kurgu nasıldır ?
Entegrasyon türlerine göre 4 partili, 3 partili ( alıcı ve göndericinin aynı RTP Servis sağlayıcısını kullandığı) ve 2 partili (alıcı ve göndericinin aracısız entegre olduğu) olmak üzere 3 tip model söz konusu.
- Gönderici
- Alıcı
- Göndericinin RTP Servis Sağlayıcısı
- Alıcının RTP Servis Sağlayıcısı
Aslında tamamıyla yeni bir işlem tipinin ortaya çıkarılması söz konusu değil, ihtiyaçlara göre varolan sistemlerin yeni uygulamalar ve özellikler ile bir ürün olarak paketlenmesi ve kural setleri ve spesifikasyonlar ile desteklenmesi.
Oluşturulan request mesajının ve içeriklerinin ödeyen tarafından değiştirilememesi nedeniyle tahsilatı yapan kurum açısından ERP sisteminde tahsilatların doğru bilgiler ile ve kolaylıkla işlenmesi sağlanmış oluyor. Ödemelerin hesaba havale şeklinde yapıldığı senaryoda transferin göndericisinin ve açıklamanın incelenmesi ve kaydedilmesi gibi operasyonel bir iş RTP ile ortadan kaldırılmış oluyor.
Ödeyici ve alıcıların aynı bankada hesabının bulunması şartının devreden çıkarılması için merkezi bir yapı ile yönlendirme,yönetim ve hesaplaşmanın yapılması gerekiyor. Diğer alternatif ise API’ler aracılığı ile servisi sunan operatörün bütün bankalar ile entegre olması.
E-Fatura ile bağlantısı nedir ?
Elektronik fatura içerisine eklenen bir ödeme linki ile RTP’nin işletilmesi, bu sayede ödemenin alınması ve muhasebesel kayıtların tutulması mümkün. Faturaların dijitalleşmesi ve anlık olarak gönderilebilir hale gelmesi elektronik ortamda fatura içerisine eklenecek bir link ile ödemenin talep edilebilmesi olanağını sunuyor.
ISO 20022
ISO20022 mesaj yapısı içerisinde RTP’ye özel istek ve cevap mesaj yapıları eklendi (pain.013 ve pain.014).
Doğrudan Borçlandırma (Direct Debit) aynı şey değil mi ?
Benzer mantık ile çalışan yapı Direct Debit — Doğrudan Borçlandırma Sistemi olarak adlandırılıyor. Türkiye’de genellikle B2B ödemeler için kullanılan DBS sisteminin bireysel ödemeler için de kullanılması mümkün.
Basit bir tanım ile Doğrudan Borçlandırma Sistemi’nde
- tahsilatı yapan firma ana firma olarak adlandırılır ve borç kayıtlarını oluşturur
- ödemeyi yapan firma Banka’ya bir yetki belgesi verir
- ana firma ödemeye ilişkin kayıtları belirli dönemlerde DBS sisemine yükler
- ödeme vadelerinde ilgili tutarlar bayi hesabından alınarak ana firma hesabına aktarılır
- kredili çalışılması durumunda bakiye yetersizliğinde krediden tamamlama yapılır
Ana firma dilediği taktirde belirlenen orandan sistemdeki faturaları vadesinden önce iskonto edebilir ve nakit akışını düzenleyebilir. Yurtdışındaki uygulamalarda utility faturalarının ödenmesi, bizde otomatik fatura ödeme talimatı olarak ifade edilen, de DBS çatısı altında tarif ediliyor. Aslına bakılırsa çok yanlış bir gruplama değil. Müşteriyi nasıl segmente etmek istediğiniz ve ürünün hangi özelliklerini ön plana çıkarmak istediğiniz ile bağlantılı bir konu. RTP ile DBS arasında göze çarpan en bariz farklılıklar şöyle :
- RTP ödeyen açısından daha esnek olanaklar tanımakta ve bir nevi ödeyeni “kazanmak” amacıyla tasarlanırken, DBS biraz daha katı, ana firmanın toplu tahsilat yapısını düzenlemek amacıyla kullanılan “ana firma” dostu bir ürün.
- RTP yapısı üzerine kurgulanan ürünler ile basit “ad hoc” ödemeler yapılabilirken, DBS daha düzenli tahsilatları yönetmek için B2B kullanılan bir ürün.
- RTP’nin ödeme bacağında “anlık ödeme” yapısının bulunması olmazsa olmaz bir koşul iken DBS önceden belirlenmiş saatlerde tarama yapılarak batchler halinde tahsilat yapılması esasına dayalı bir ürün.
Anlık Ödemeler ile Bağlantısı Nedir ?
Anlık ödemeler günün her saati sisteme dahil olan kurumlar arasında belirli tutarlar ile sınırlandırılması koşulu ile anında ödeme yapılması imkanı sağlayan, işleme taraf olan kişi/kurumalara işleme dair bilgilendirmenin yapıldığı ve geri dönülemez nitelikte olan işlemlerdir. Konuyla ilgili detaylı bir yazıya bu adresten ulaşabilirsiniz.
Ticaretin doğası gereği çoğunlukla ödemenin anlık olarak yapılması elzem olduğundan sistem genellikle “anlık ödeme” altyapısına dayalı para transferi kurgusu ile çalışıyor. Kartlı ödeme sistemlerinin de 7/24 finansal mesaj taşıyabilme ve hesaplaşma yapabilme kabiliyetine sahip olması nedeniyle ödeme enstrümanı olarak kartın da kullanılması mümkün. MasterCard RTP ürününü duyurmuş durumda !
Garanti mekanizması ?
Oluşturulan elektronik faturaya ilişkin karşı taraf adına bir garanti alınması söz konusu olabilir. EPC tarafından tasarlanan çerçevede bu mümkün. Faturaya garanti verecek finans kurumunun da sisteme dahil edilmesi gerekiyor. Bu yönüyle aslında TR’de de kullanılan faturanın temlik edilmesi suretiyle iskonto edilmesi prensibine dayalı Tedarikçi Finansmanı ürünü ile aynı özelliği taşıyor.
Kullanım alanları ?
Fiziksel alışveriş, online alışveriş, P2P transferler , e-fatura, vergi tahsilatları, bağışlar, fatura tahsilatları…
- İşlem sonrası işyeri tarafından gösterilen QR kodun okutulması ve anlık para transferi ile işlemin tamamlanması
- RTP uygulaması içerisinden oluşturulan linkin bir mesajlaşma uygulaması ile karşı taraf ile paylaşılması ve neticede P2P para transferinin gerçekleşmesi
- Bağış toplayan kurumların oluşturdukları linki potansiyel bağışçılarına göndermeleri suretiyle ödeme almaları
BKM Express
Kişiden kişiye (P2P) RTP işleyişi halihazırda BKM Express tarafından uygulanmaktadır.
Yine çeşitli ödeme kuruluşları tarafından uygulanan “Pay by Link” uygulamaları mantık olarak ve müşteri deneyimi olarak RTP ile benzer deneyimi yaşattığı söylenebilir.
SEPA Bölgesi Standardizasyon Çalışmaları
EPC (European Payments Council) avrupa bölgesinde (SEPA) Request to Pay ödeme yönteminin standartlarının belirlenmesi için ECB (European Central Bank) tarafından yetkilendirildi. EPC tarafından oluşturulan çalışma grubu SEPA Bölgesi için teknik ve operasyonel standartları belirledi. RTP şemasının EU içerisinde SCT (SEPA Credit Transfer) kapsamında yönetmek veya ayrı başlı başına bir şema yaratmak seçeneklerinden 2. si tercih edildi ve kendi kuralları ve teknik spesifikasyonları olan EU-RTP şeması oluşturulmak üzere çalışmalar başlatıldı.
Dünyadan Örnek Uygulamalar
Bir örnek uygulama Singapur elektronik ödeme şeması NETS’ten. Özellikle tek seferlik günlük iş yapan küçük işletmeler için kullanışlı bir tahsilat platformu oluşturulmuş. Ödemeler hesaptan veya karttan yapılabiliyor.
Nordik ülkeler arasında ödeme sistemini düzenlemek ve iyileştirmek aamcıyla kurulan Pan Nordic Payment Infrastructure P27, çalışma kapsamına Request to Pay’i almış durumda.
Avrupadan RTP altyapısı ile ödeme hizmeti sunan diğer bazı uygulamalar şöyle :
ABD’de NACHA tarafında 2018 yılından bu yana RTP servisi sağlanıyor.
İngiltere’de Pay.uk tarafından altyapı hizmeti sunuluyor.
Kaynaklar :
