TR Karekod
21 Ağustos 2020 tarihinde yayınlanan ÖDEME HİZMETLERİNDE TR KAREKODUN ÜRETİLMESİ VE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK ile, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun çerçevesinde ödeme hizmeti kapsamına giren ve karekod kullanılarak yapılan her ödeme işleminde TR Karekod’un kullanılması şartı getirildi.
Kullanımı ülkemizde de yaygınlaşmakta olan ve tam anlamıyla temassız bir işlem deneyimi sunan bu yenilikçi ödeme yönteminin bir standarda dayandırılması bakımından kritik öneme sahip yönetmelik ile ilgili TCMB (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) tarafından bir basın duyurusu yayınlandı. Yönetmelik ile birlikte karekod üretilirken uyulması gereken temel ilke ve kuralları belirleyen TR Karekod İlke ve Kuralları dokümanı da yönetmelik eki olarak yayınlanmış oldu.
Karekod Nedir ?
Karekod, uluslararası terminolojide kullanılan karşılığı ile “QR Code” iki boyutlu bir barkoddur. Beyaz zemin üzerinde siyah kare noktalardan oluşan bir yapıya sahiptir. 1990’lı yılların başında Japon menşeili bir firma olan Denso Wave tarafından bulunmuş ve otomobil endüstrisi için kullanılmıştır. Karekod iki boyutlu olması nedeniyle sadece düşey eksende değil yatay eksende de veri barındırabilmektedir. Bu sayede dijital anlamda çok daha büyük verileri taşıması mümkündür. Hatta belli bir oranda hata payını tolere etmesi sayesinde yıpranmış veya kirlenmiş olsa dahi sorunsuz şekilde okunması ve barındırdığı veriye ulaşılabilinmesi mümkündür.
EMVco Standardı
Karekod sağladığı kullanım kolaylığı ve nispeten herhangi bir donanıma bağlı olmaksızın kullanılabilmesi sebebiyle birçok ülkede ödemeler alanında popülerlik kazandı. Kullanımı yaygınlaştıkça karekod aracılığı ile ödeme hizmeti veren herbir banka veya ödeme kuruluşunun standardını kendi belirlediği karekodlar ortaya çıkmaya başladı. Farklı standartların kullanılmasının birlikte çalışabilirlik (interoperability) bakımından sorun teşkil eden bir durum olması sebebiyle karekodlara yönelik global bir standardın belirlenmesi ihtiyacı EMVco tarafından geliştirilen QR Payment Specification ile karşılanmış oldu. TR Karekod yönetmeliği kapsamında yayınlanan uzun karekod standardı da EMVco’nun global standardı ile uyumludur.
Çeşitli Ülkelerden Uygulamalar
Karekodların standartlaştırılmasına yönelik çalışmalar dünyada çeşitli ülkelerde de yapılıyor.
Çin Halk Cumhuriyeti
Yaygın kullanımın olduğu Çin’de, PBOC tarafından yürütülen QR kodların standartlaştırılması çalışması bulunuyor. Söz konusu çalışma Çin’in Fintech Development Plan (2019–2021) planında yer alıyor.
Singapur
Singapur ise farklı bir yöntem uygulayarak Unified QR Payment yöntemin seçti. Sadece aynı sandartta karekod oluşturulması değil, aynı karekodun farklı ödeme hizmeti sağlayıcıları tarafından okutulmasını sağlayacak altyapı devreye alındı. Bu sayede aynı işyerinde birden fazla karekodun bulunması ihtiyacı ortadan kalmış oldu.
Avustralya
NPP QR Code Standard adıyla sektörel standard belirlenrek uygulamaya konuldu. Singapur modelinde olduğu gibi aynı karekodun farklı ödeme hizmeti sağlayıcılar tarafıdan okutulması
Endonezya
Endonezya karekod standardı QRIS (QR Code Indonesian Standard) Bank of Indonesia öncülüğünde 1 Ocak 2020 itibari ile devreye alındı.
Japonya
Japonya JPQR adı ile karekod standardını Nisan 2020 itibari ile devreye aldı.
Tayland
Tayland Ağustos 2017'den buyana Thai QR adı ile standardize edilmiş karekod kullanıyor.
Hindistan
Hindistan Bharat QR Code adı ile standardize edilmiş karekod kullanıyor.
Malezya
Duitnow QR Malezya’nın ortak karekod standardı olarak birçok ödeme hizmeti sağlayıcısı tarafından kullanılıyor.
Avrupa Birliği
European Payments Council, Sepa Credit Transfer (SCT) işlemlerinde kullanılmak üzere bir karekod standardı yayınladı. EU düşünüldüğünde her bir ülkenin kendi sınırları içindeki standardı ayrı ülkeler arası standardı ayrı değerlendirmek gerekiyor. SEPA kapsamında ortaya konulan bütün teknolojiler ve sistemler için EU içerisinde ülkeler arası (Pan European) bir altyapı olması yani kişinin ülke değiştirdiğinde dahi sanki kendi ülkesindeymiş gibi aynı sistemleri kullanıp aynı kalitede hizmet alabilmesi önemseniyor.
Brezilya BR Code, Nijerya ve daha birçok ülkede yine standardize edilmiş karekod kullanımına yönelik çalışmalar yürütülmektedir.
Kaynaklar:
https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tr/tcmb+tr/main+menu/duyurular/basin/2020/duy2020-52
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/08/20200821-4.htm
